Trước khi có những nghiên cứu kỹ lưỡng về tác dụng đối với sức khỏe của sâm Ngọc Linh, sâm đã được các dân tộc thiểu số Việt Nam, như người Xê Đăng, dùng như một loại thuốc trong những bài thuốc cổ truyền cầm máu, lành vết thương, làm thuốc bổ, trị sốt rét, đau bụng.
Sâm ngọc linh được biết đến là một cây thuốc quý, dạng cây thảo sống nhiều năm, cao 40-60cm, có khi tới 1m.
Hình dáng sâm ngọc linh
Thân rễ nạc, đường kính 1-3,5cm, dài có thể tới 1m, có nhiều đốt, mang những vết sẹo do thân khí sinh rụng hằng năm để lại; trên thân rễ có nhiều rễ phụ, cuối thân rễ có rễ củ có dạng con quay, hình trụ, có khi có hình dạng ngoài như củ nhân sâm.
Thân khí sinh mọc thẳng đứng, màu xanh hoặc hơi tím, đường kính 5-8mm, thường rụng hằng năm, nhưng đôi khi vẫn tồn tại 2-3 thân trong vài năm. Lá kép hình chân vịt mọc vòng, thường là 3-5, ở ngọn thân; cuống lá kép dài 6-12mm mang 5 lá chét mà lá chét giữa lớn hơn, dài 15cm, rộng 3,5cm; lá chét có phiến hình trứng ngược, hình mác ngược hay bầu dục, mép khía răng cưa, chóp nhọn có khi kéo dài thành mũi, gốc hình nêm, có lông ở cả hai mặt, gân phụ 10 cặp hình lông chim, gân nhỏ hình mạng.
Cụm hoa ở cây 4-5 năm là một tán đơn trên cuống dài 10-20cm, đôi khi có thêm 1-4 tán phụ hay 1 hoa đơn độc ở phía dưới tán chính; mỗi tán có 50-120 hoa, cuống hoa dài 1-1,5cm; lá đài 5, hợp ở dưới thành hình chuông, cánh hoa 5, màu vàng lục nhạt; nhị 5; bầu 1 ô với 1 (2-3) vòi nhuỵ.
Quả nang, màu đỏ tươi thường có chấm đen ở đỉnh; hạt 1-2, hình thận, màu trắng hay vàng nhạt. Ra hoa tháng 4-6, có quả tháng 7-9.
Khu vực phát triển của Sâm Ngọc Linh
Loài đặc hữu của Việt Nam, mọc tập trung trong phạm vi 13 xã của huyện miền núi Ngọc Lĩnh thuộc 2 tỉnh Kon Tum và Quảng Nam – Ðà Nẵng, ở độ cao từ 1500m trở lên 2100m; ở độ cao 1700-2000m, cây mọc dày thành đám dưới tán rừng hỗn giao có độ che phủ cao, ít dốc, dọc theo các suối ẩm, trên đất nhiều mùn.
Chất lượng và công dụng tuyệt vời của sâm Ngọc Linh
- Sâm Ngọc Linh có ưu thế hơn các loại sâm khác ở chỗ: Có hàm lượng saponin cao và các khoáng chất hiếm để bổ sung tốt cho cơ thể. Chính vì có các khoáng chất hiếm nên sâm Ngọc Linh kén chỗ trồng (chỉ ở một số huyện tại Quảng Nam, Kon Tum).
- Rễ của củ sâm Ngọc Linh ngắn, không hút được các khoáng chất, nhưng khi trồng trong tán rừng thì các cây cổ thụ hút chất đó vào lá cây, lá cây rụng xuống tạo lớp mùn để sâm Ngọc Linh hút vào.
- Sâm Ngọc Linh trong đông y nằm trong nhóm thuốc bổ khí. Công dụng chính của sâm Ngọc Linh là bổ dưỡng và an thần, tỉnh táo. Nếu những người hay buồn ngủ uống vào sẽ tỉnh táo, người bị ức chế uống vào sẽ dễ ngủ. Sâm này rất tốt cho người mệt mỏi, dễ ra mồ hôi.
Saponin quý giá từ thiên nhiên
- Hợp chất Saponin trong sâm Ngọc Linh (có 52 loại) cao hơn nhiều lần so với các loại sâm khác trên thế giới. Trong đó, Saponin MR2 hoạt động như chất kháng sinh tự nhiên đã được chứng minh là có khả năng chống lại tế bào ung thư. Saponin MR2 giúp người bệnh tăng cường hệ miễn dịch, giảm đau, giảm các tác dụng phụ của liệu pháp hóa – xạ trị như ăn ngủ kém, rụng tóc, da khô, thiếu máu, nâng cao thể trạng, giảm căng thẳng, trầm cảm, điều hoạt hoạt động nội tiết tố, kéo dài sự sống. Điều này tạo nên sự khác biệt và làm tăng giá trị của sâm Ngọc Linh so với các loại sâm khác trên thế giới.
- Hàm lượng saponin toàn phần rất cao đến 10,75% ở thân rễ cây mọc hoang. Còn có 7 hợp chất polyaceytylen; 17 acid béo trong đó có các acid palmitic, stearic, oleic, linoleic và linolenic; 17 acid amin trong đó có đủ 8 loại acid amin cần thiết cho cơ thể; 20 nguyên tố vi lượng trong đó có Fe, Mu, Co, Se, K, Các thành phần khác là glucid, tinh dầu. Trong thân rễ tươi có daucosterol.
- Các nghiên cứu khoa học đã chứng minh sâm Ngọc Linh có tác dụng hỗ trợ bảo vệ gan, chống quá trình lão hóa, cải thiện các bệnh lý liên quan đến tiểu đường, men gan cao, mỡ máu, cao huyết áp, tim mạch và phổi. Với những người cao tuổi, người suy giảm hệ miễn dịch, mắc nhiều bệnh lý nền, nếu sử dụng sâm Ngọc Linh thường xuyên sẽ giúp tăng cường sức đề kháng và bảo vệ sức khỏe.
Thương hiệu quốc gia Sâm Ngọc Linh
Ngày 30/7/2018, Cục Sở hữu trí tuệ đã có Quyết định mở rộng vùng chỉ dẫn địa lý cho 09 xã thuộc hai huyện Đăk Glei và Tu Mơ Rông với diện tích gần 17.000ha. Đây là động lực để tỉnh Kon Tum phấn đấu phát triển thành công sản phẩm Sâm Ngọc Linh trở thành sản phẩm quốc gia, sớm thương mại hoá sản phẩm và đưa thương hiệu Sâm Ngọc Linh Kon Tum ra thị trường trong nước và quốc tế.